به طور کلی مهار سیلاب یا کاهش خسارت‌های سیل به تمام روش‌هایی اطلا‌ق می‌شود که با به کار بستن آنها خسارت‌های ناشی از سیل کاهش یابد یا به طور کلی از بین برود. اهمیت مهار سیلاب نسبت به بازیابی یا ترمیم مانند رابطه پیشگیری و درمان است؛ یعنی همواره هزینه پیشگیری به مراتب کمتر از درمان است؛ پس اقدام‌های پیشگیرانه به منظور کاهش خسارت‌ها هزینه کمتری از عملیات امداد و نجات و جبران خسارت‌های مادی و بازسازی دارد.
مزایای مختلف استفاده از اقدام‌های مهار سیل بسیار فراتر از کاهش خسارت‌های سیل است در صورتی که مهار سیل به طرز مناسب و کارشناسانه‌ای صورت گرفته باشد، می‌تواند مزیت‌هایی مانند جلوگیری از خسارت‌های جانی و مالی مستقیم، اصلاح اراضی، ایجاد نیروی برق آبی، جلوگیری از خسارت‌های املا‌ک و محصولا‌ت کشاورزی، کاهش هزینه‌های بهداشتی و درمانی، جلوگیری از نابودی زیرساخت‌های اقتصادی و توسعه کشاورزی و جلوگیری از فرسایش خاک را به همراه داشته باشد.
در زمانهای دور در کشور چین در کناره های رودخانه زرد سیل بندهای طویلی احداث گردید. تصور سازندگان این سیل بندها این بود که با محدود کردن رودخانه, احداث سیل بندها موجب افزایش سرعت و فرسایش و عمیق تر شدن بستر می شوند و در نتیجه گذردهی رودخانه افزایش می یابد. بر خلاف تصور اولیه, احداث سیل بندها موجب بالا آمدن بستر رودخانه گردید و بجای آن در گستره وسیعی رسوب گذاری شود این امر در محدوده سیل بندها صورت می گرفت. با بالا آمدن بستر رودخانه اجبارا ارتفاع سیل بندها نیز افزایش یافت و پس از 4000 سال بستر رودخانه در برخی نقاط به حداکثر 21 متر بالاتر از دشتهای اطراف رسید. در سال 1887, یکی از بدترین سیلابهای تاریخ در این رودخانه بوقوع پیوست و یک میلیون نفر در اثر این سیلاب کشته شدند
دررودخانه می سی سی پی لایروبی های منظم برای حفظ عمق رودخانه هزینه های هنگفتی به همراه داشته است. سیلابهای این رودخانه بخصوص در سال 1993 نشان داد که سیل بندها به تنهایی حفاظت کافی را فراهم نمی کنند و روشهای دیگر مدیریت سیلاب مورد نیاز می باشند. سازه های کنترل سیلاب در جریان سیلاب 1993 نتوانسته سیلاب را مهار کنند و 1 میلیون هکتار زمین دچار آبگرفتگی گردید و خسارات وارده بیش از 10 میلیارد دلار برآورد می شود. بیشترین تراز سیلاب در سال 1993 در رودخانه میسوری به 15 متر بلندتر از کناره های رودخانه رسید
مهار سیلاب شامل فرآیندهای خاصی است که با فراهم آوردن و بهره برداری از سازه های طراحی شده ، اثرات تخریبی سیل را رفع یا کاهش دهد که این امر با انحراف ، محدود سازی و یا نگهداری جریان سیلاب تا حدی که از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر باشد ، انجام می شود.:
الف –استفاده از منابع و امکانات موجود
- اصلاح مسیر طبیعی رودخانه از طریق افزایش ظرفیت آبگذری رودخانه با لایروبی
- احداث مخازن ذخیره سیلاب
- استفاده از پروژه های تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در منطقه
- اجرای مناسب سازه های تقاطعی با احتساب ظرفیت آبگذری مناسب و با دبی طراحی با دوره بازگشت حداقل 50 ساله
ب -مدیریت حوضه و آبخیزداری که شامل :
1- آبخیزداری
2- اصلاح و تغییر کاربری اراضی
3- احیاء جنگلها و ایجاد پوششی مناسب از رستنی ها و گیاهان چند ساله
روشهای اصلی مهار سیلاب از زمانهای دور بکار گرفته می شوند. اینها شامل احیای جنگلها, احداث سیل بندها , سدها, مخازن و کانالهای سیلاب بر می باشند.
در مورد روشهای مهار سیلاب می‌توان به این موارد اشاره کرد:
۱ـ پهنه‌بندی سیل که می‌تواند وسیله‌ای برای کنترل و مدیریت کاربری اراضی و برنامه‌های توسعه توام با کاهش خطرهای سیل و حفاظت محیط زیست باشد.
۲ـ آبخیزداری و مدیریت کاربری اراضی، عملیات آبخیزداری و کاربری اراضی در واقع همان اقدام‌هایی است که در حفاظت از آب و خاک با ایجاد پوشش گیاهی یا عملیات سازه‌ای کوچک و متوسط انجام می گیرد
یکی دیگر از عوامل مهار سیل و کاهش خسارت‌های آن، برنامه‌ریزی و مدیریت مسیل‌ها و مسیر رودخانه‌هاست. جابه‌جایی و انتقال ساختمان‌ها و سکونتگاه‌ها از مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌ها به مناطق امن و دور از خطر سیلاب از جمله مواردی است که منافع درازمدت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را به همراه دارد. یکی از عوامل برنامه‌ریزی و مدیریت در این زمینه انجام بازدیدهای ضروری و شناسایی نقاط آسیب‌پذیر و نظارت بر اقدام‌های پیشگیرانه و حمایتی در مناطق سیل‌خیز و پیش‌بینی و هشدار سیل، کمک‌رسانی، بیمه سیل و افزایش آگاهی و آموزش عمومی‌است.
خسته نباشید
متشکر